Listeria-regels aangescherpt: Impact op voedselveiligheid en challengetesten

Wat houden houdbaarheidsonderzoeken en challengetesten in?

Houdbaarheids- en challengetesten spelen een cruciale rol bij het waarborgen van voedselveiligheid. Deze testen bieden inzicht in hoe micro-organismen zich gedragen in een specifiek product gedurende de gehele houdbaarheidstermijn, onder realistische omstandigheden.

Bij algemeen houdbaarheidsonderzoek worden de opslagomstandigheden van een product gesimuleerd om de groei van micro-organismen te beoordelen. Hierbij worden monsters op vaste tijdstippen microbiologisch onderzocht om de voedselveiligheid en kwaliteit gedurende de houdbaarheidstermijn te waarborgen.

Tijdens een challengetest wordt een product op gecontroleerde wijze besmet met bacteriën en opgeslagen onder omstandigheden die de realiteit van productie, distributie en opslag zo goed mogelijk nabootsen. Gedurende de testperiode worden op vaste tijdstippen monsters geanalyseerd om te beoordelen of en in welke mate de bacteriën zich vermenigvuldigen.

Voor een succesvolle uitvoering van een challengetest is gedetailleerde productinformatie essentieel. Denk hierbij aan de samenstelling van het product, zoals pH-waarde, zoutgehalte en wateractiviteit, maar ook aan de verpakkingsmethode en de specifieke opslagcondities. Daarnaast speelt historische microbiologische data een belangrijke rol bij het ontwerpen van een test die nauwkeurig aansluit op de karakteristieken van het product.

Met deze gegevens kan het laboratorium een testprotocol opstellen dat de specifieke omstandigheden van het product weerspiegelt.

De uitvoering van houdbaarheids- en challengetesten die zich specifiek op de groei van Listeria monocytogenes richten is door het EU-referentielaboratorium beschreven in het TECHNICAL GUIDANCE DOCUMENT (TGD) on challenge tests and durability studies for assessing shelf-life of ready-to-eat foods related to Listeria monocytogenes.

Waarom is het TGD voor Listeria monocytogenes opgesteld?

Het TGD dat is opgesteld door het EU-referentielaboratorium voor Listeria monocytogenes biedt een geharmoniseerde aanpak voor het uitvoeren van bovengenoemde testen. Dit document dient nu in samenhang met de norm EN-ISO 20976-1 Microbiology of the food chain — Requirements and guidelines for conducting challenge tests of food and feed products te worden gelezen. Het uiteindelijke doel is om de voedselveiligheid te waarborgen en bedrijven in staat te stellen te voldoen aan Verordening (EG) nr. 2073/2005.

Het TGD speelt een essentiële rol bij het verbeteren van de betrouwbaarheid en reproduceerbaarheid van microbiologisch onderzoek, zodat de resultaten consistent en van hoge kwaliteit zijn. Daarnaast zorgt het ervoor dat de testen nauw aansluiten bij de complexiteit van kant-en-klare levensmiddelen, die vaak unieke uitdagingen met zich meebrengen. Tot slot ondersteunt het richtsnoer bedrijven bij het aantonen dat zij voldoen aan de wettelijke criteria, een cruciale stap in het waarborgen van voedselveiligheid.

Een belangrijk onderdeel van het TGD is het zorgvuldig rekening houden met variabiliteit binnen en tussen batches. Zo wordt aanbevolen om in de voorbereiding op de challengetest minimaal drie verschillende productiebatches te testen en binnen elke batch ten minste vijf monsters te analyseren op onder andere aW, pH en zout. Binnen de challengetest zijn er één tot drie tussentijdse meetmomenten verplicht. Ook moet de challengetest binnen 48 uur na productie worden gestart. Bovenstaande biedt een beter beeld van de microbiologische risico’s en helpt om een representatieve evaluatie te maken.

Verder wordt sterk de nadruk gelegd op het realistisch nabootsen van de volledige voedselketen. Dit betekent dat opslagcondities tijdens challengetesten uitgebreid moeten worden, inclusief het simuleren van temperatuurschommelingen die in de praktijk kunnen voorkomen. Door deze aanpak worden de omstandigheden van productie, distributie en opslag bij de consument zo goed mogelijk gerepliceerd.

Voor België geldt een uitzondering op de consumententemperatuur. Bij challengetesten voor de Belgische markt is deze vastgesteld op 9°C, terwijl dit voor andere EU-markten 10°C bedraagt.

De selectie van Listeria monocytogenes-stammen voor challengetesten is een ander aandachtspunt. Het richtsnoer adviseert om stammen te kiezen die relevant zijn voor het specifieke producttype, bij voorkeur stammen die eerder betrokken zijn geweest bij uitbraken. Hiermee wordt gegarandeerd dat de testen aansluiten bij reële risico’s.

Tot slot wordt benadrukt dat bedrijven gebruik moeten maken van geaccrediteerde laboratoria, die beschikken over de expertise en infrastructuur om deze complexe testen uit te voeren. Dit is niet alleen belangrijk voor de betrouwbaarheid van de resultaten, maar ook voor de naleving van wet- en regelgeving.

Met deze richtlijnen kunnen voedselbedrijven niet alleen de voedselveiligheid verbeteren, maar ook met vertrouwen aantonen dat hun producten voldoen aan de aangescherpte eisen.

Gevolgen van de wijziging van de verordening 2073/2005

Een belangrijke verandering is de uitbreiding van verantwoordelijkheid. Niet alleen producenten, maar alle levensmiddelenbedrijven in de keten moeten aantonen dat hun producten gedurende de hele houdbaarheidstermijn aan de microbiologische criteria voldoen. Dit vraagt om een nauwkeurige monitoring en controle op alle schakels in de keten.

Daarnaast zijn de criteria voor producten die de groei van Listeria monocytogenes ondersteunen aangescherpt. Deze bacterie mag gedurende de gehele houdbaarheidstermijn niet aantoonbaar zijn in 25 gram product, tenzij bewezen kan worden dat de grens van 100 kve/g niet wordt overschreden. Dit strengere toezicht geldt vanaf productie tot en met distributie en opslag.

Voor kwaliteitsmanagers betekent dit dat houdbaarheids- en challengetesten steeds belangrijker maar ook complexer worden. Meer bedrijven zullen dergelijke testen moeten uitvoeren om te kunnen aantonen dat hun producten veilig zijn. Deze testen moeten de volledige keten nabootsen, inclusief batchvariabiliteit, realistische opslag- en distributiecondities. Daarbij komt een grotere nadruk te liggen op methoden om Listeria monocytogenes in 25 gram product te detecteren.

De wijzigingen vereisen vaak aanpassingen in bestaande testprotocollen. Denk hierbij aan een uitgebreidere simulatie van opslagomstandigheden en meer aandacht voor betrouwbaarheid in de opzet van challengetesten. Bedrijven hebben tot 1 juli 2026 de tijd om zich aan te passen aan de nieuwe regelgeving. Dit biedt ruimte om bestaande onderzoeken te herzien of aan te vullen en samen te werken met gespecialiseerde laboratoria.

De nieuwe eisen benadrukken het belang van een sterke voedselveiligheidsstrategie. Door tijdig actie te ondernemen en te investeren in betrouwbare testen, kunnen kwaliteitsmanagers niet alleen aan de regelgeving voldoen, maar ook bijdragen aan de veiligheid en kwaliteit van de voedselketen.

Hoewel dit een investering in tijd en middelen vraagt, biedt het ook kansen. Door nauw samen te werken met het laboratorium en gebruik te maken van de expertise in challengetesten, kan uw bedrijf niet alleen voldoen aan de regelgeving, maar ook uw voedselveiligheidsmanagement naar een hoger niveau tillen.

Conclusie

De wijziging van Verordening (EG) nr. 2073/2005 benadrukt de cruciale rol van microbiologische testen bij het waarborgen van voedselveiligheid. Kwaliteitsmanagers in de levensmiddelenindustrie worden uitgedaagd om hun kennis en processen te versterken. Door de nauwe samenwerking met gespecialiseerde laboratoria kunnen bedrijven niet alleen aan de nieuwe eisen voldoen, maar ook bijdragen aan een veiliger voedselsysteem voor de consument.

Heeft u vragen over de nieuwe regelgeving of wilt u meer weten over houdbaarheids- en challengetesten? Onze wetenschappers staan klaar om u te ondersteunen met deskundig advies en op maat gemaakte oplossingen. Neem gerust contact op met Lavetan via info@lavetan.be of bel ons op +32 14 44 34 74. Samen zorgen we ervoor dat uw producten voldoen aan de strengste normen voor voedselveiligheid.