Q&A - Voedselfraude
Voedselfraude volgens een voedselchemicus | Q&A
Wanneer je paprikapoeder, peper of knoflookpoeder inkoopt, ga je ervan uit dat je het product krijgt dat op de verpakking staat. Paprikapoeder van paprika en knoflookpoeder van knoflook. Logisch toch? De praktijk blijkt soms anders. Voedselfraude zit in een klein hoekje. Hoe langer de keten van producent tot jou of hoe hoger de prijzen, hoe groter de kans op voedselfraude. Maar jij als kwaliteitsmanager bent uiteindelijk verantwoordelijk voor het product. Dus hoe voorkom je dat je genept wordt? Voedselchemicus Vera Montag beantwoordt deze en andere prangende vragen.
Wat is voedselfraude?
“In de regel zijn kruiden erg duur. Dat blijkt reden om te frauderen. Stel: je hebt paprikapoeder, maar dat is wat bruiner dan je zou willen. Dan kan de producent kleurstof toevoegen voor de kenmerkende rode kleur. Dat is voedselfraude. Net als wanneer je knoflookpoeder mixt met zetmeel. Zo is het poeder witter en is het goedkoper dan honderd procent knoflookpoeder. Zodra iemand het uiterlijk, de smaak of de substantie van kruiden of specerijen bewust aanpast en dat niet communiceert, spreken we van voedselfraude.”
Waarom plegen producenten voedselfraude?
“De reden is heel simpel: kosten. Kruiden zijn kostbaar. Je kunt je voorstellen dat één kilogram pure knoflookpoeder duurder is dan een halve kilogram knoflookpoeder gemixt met een halve kilogram zetmeel. Wat je eigenlijk moet bedenken: zodra het frauderen te duur is of te veel tijd kost, gaat de producent het nooit doen. Er zit altijd een financieel voordeel aan. En meestal ook een tijdsvoordeel.”
Als ik als kwaliteitsmanager verantwoordelijk ben, doe ik er dan slim aan om alle partijen te laten controleren?
“Het antwoord op die vraag is niet simpel ‘ja’ of ‘nee'. Je bent als bedrijf verantwoordelijk voor veilige en fraudevrije producten. Stel dat er toch fraude is gepleegd, dan moet je aantonen dat er wel controle plaatsvond, maar dit ertussendoor is geglipt. Als je dan niet hebt laten controleren, ben je nalatig geweest.
Tegelijkertijd kan ik me voorstellen dat wanneer je een goede relatie hebt met een leverancier en lang samenwerkt, de noodzaak tot controle kleiner is. Onthoud dan wel: jouw directe leverancier kan zijn zaken goed op orde hebben, maar je weet niet welke partij voorafgaand in de keten aan de kruiden zit. Dus wanneer je afneemt van meerdere corporaties uit verschillende landen die je niet goed kent, zeg ik altijd ‘ja'. Ken je de leverancier persoonlijk, dan is het de vraag hoe groot de keten voorafgaand aan de leverancier is.”
Fraude of misleiding?
Het niet volledig informeren van de consument: is dat fraude of misleiding? Tussen die twee loopt een dun lijntje. Het belangrijkste verschil: voedselfraude gaat om opzettelijk gedrag, misleiding kan per ongeluk gebeuren. Dus kleurstof toevoegen aan een kruid en het niet op de verpakking vermelden is absoluut fraude.
Is voedselfraude een risico voor onze gezondheid?
“Normaal gesproken heeft voedselfraude bij kruiden en specerijen geen groot risico voor de gezondheid van consumenten. Dat komt doordat je er maar weinig van consumeert. Stel dat je één milligram kleurstof voor één kilogram paprikapoeder gebruikt en er één gram van eet. Dan is het effect op je gezondheid nihil. Voedselfraude bij kruiden en specerijen gaat niet per se om gezondheidsrisico's, maar om het misleiden van de consument. Het product voldoet dan niet aan de verwachting en je bedriegt klanten.
Maar het kan wel degelijk voorkomen dat de gepleegde voedselfraude schadelijk is voor de gezondheid. Zo zijn er bepaalde kleurstoffen in Europa verboden omdat ze kankerverwekkend zijn. Daarop controleren is altijd belangrijk. Dergelijke stoffen zijn namelijk in Europa verboden, maar in andere landen weer niet. Ontdek jij ze in de kruiden, dan kun je de partij wegdoen. Of er sprake is van fraude, is dan de vraag. Komt het product uit een land waar de substantie wel gebruikt mag worden, kun je het dan nog fraude noemen?”
Wanneer is het wel oké dat producenten de producten aanpassen?
“Ten eerste: wanneer het eerlijk en duidelijk aan de consument gecommuniceerd wordt. Oregano wordt bijvoorbeeld weleens gemixt met citrusbladeren. Oregano is van zichzelf rijk aan vluchtige oliën, die zorgen voor de sterke, kruidige smaak. Gebruik je dit kruid op vlees, dan kan de smaak wat te sterk zijn. Om die te ontkrachten, wordt het kruid gemengd met citrusbladeren. Wanneer dit vermeld is op het product, is dit prima én met een goede reden.”
Hoe vindt GBA Group voedselfraude?
“Toegevoegde kleurstof en kruiden gemengd met andere ingrediënten zijn het makkelijkst te vinden. In een algemene analyse detecteren we dit makkelijk. Dat komt ook doordat we dan goed weten waarnaar we zoeken. Het wordt pas lastig als je naar ons komt omdat je bijvoorbeeld een kruid erg goedkoop kocht en twijfels hebt over de authenticiteit ervan. Dan weten we níét exact waarnaar we op zoek zijn en doen we uitgebreider onderzoek naar verschillende zaken. Bijvoorbeeld naar kleurstof en de aanwezigheid van andere ingrediënten waaraan we misschien niet direct dachten.”
Vindt voedselfraude veel plaats?
“Gelukkig niet. De producent hecht tegenwoordig veel waarde aan de relatie met de klant. Pleegt hij een keer voedselfraude, dan levert dat een deuk in het vertrouwen op. Dat wil niemand. Daarom denken producenten wel twee keer na voordat ze hieraan beginnen. Toch is het verstandig om partijen die van verschillende producenten komen en waarover je twijfelt te laten controleren. Ontdek je als kwaliteitsmanager de fraude, dan kun je terug naar de producent en ben jij ook niet verantwoordelijk voor foute producten die in de schappen terechtkomen.”
